ЮНОШЕСКИЕ СТИХИ
* * *
Не знаю, руки слепца и рожки улитки,
Касаясь предметов, чувствуют ли, как и я,
Когда пальцы в кулак сжимаю в попытке
Ощутить быстротечную плотность форм бытия.
Не знаю, какое вращение атомов и электронов
Канатами нервов колышет колокол-звон,
Отлитый из звезд, из печали, из птичьих полетов,
Из моря спокойствия. Я – сердце его.
1948
БЕТХОВЕН, ПЯТАЯ СИМФОНИЯ
allegro con brio
О, звезда нежнейшая, улыбка, так близко
Возникаешь ты среди молний: мелодия,
Струны красок в тебе, костры, пульсирующие огнисто,
И скелеты железа, что пожаром обглоданы.
Ты меня пробудила от яви. Когда взывает твой глас,
Дышат скалы, бездна молвит каменными губами,
Все грехи прощены, и светла земля голубая
А когда ты молчишь, тишина – словно душа умерла.
Ты меня пробудила от яви. Ты – тьма у чела.
Вот уже отпадают своды хмурые
День и ночь обеими обнимают руками
Нашу Землю: поэму, выгравированную на черном камне,
Словно полную безымянных горизонтов урну.
1948
ЛЮБОВНОЕ ПОСЛАНИЕ
Вечер. Ветер выдувает
Горизонт в пузырь стеклянный
С золотым румяным брюшком.
За окном каштаны вяжут
Узелки соцветий сладких,
Чтобы не забыть: весна.
Паучок на тонких ножках
По листу бумаги мчится,
За стеною звуки скрипки,
Словно кто-то шепчет: ночь.
Кто-то свет в окне напротив
Как звезду включает
Одинокую, выжидающую, -
Кто-то словом, как ладонью,
Хочет мир накрыть, как мушку,
Что бывала и у нас.
Но всего того мне ближе
Шелест крови, что в висок мой
Безнадёжно, словно в стену,
Бьётся, чтобы помнил я.
Вот звезда в зрачках бессонных
Расплылась пятном белёсым,
Тот, кто зорко бдит – теряет.
Вот и малый сон, как будто
Он был создан для ребёнка,
В нём звучит одно лишь слово,
То ли смерть, то ли любовь.
Может это тьма и только,
Может крови песня смолкла,
А ладонь, как вздох украдкой –
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Мне сон приснился цвета твоих глаз.
1948
МАЛЕНЬКИЕ СТИХИ
I
Вечер детям, чтоб крепче уснули,
Сыпал сны под веки, как только умел,
В унисон настраивал ульи
И в пустых ракушках шумел.
Ночь, сняв звездочку с небосклона,
Превратила ее в певчих птичек
А сон в лес ушел, напевая
И покручивая ключик скрипичный.
II
Месяц с подбитым сизым глазом
Таращился во мрак глубокий,
Потом он вдруг, заметив землю,
Напялил тучу набекрень и
Надул серебряные щеки.
Ветер, хозяин горизонтов,
Шуршал листвою, словно книгой,
В которой судеб ход предсказан.
Во мраке резал тротуары
И звездные ваял узоры.
Но, наконец, в дупло на дубе,
Животик втиснув свой воздушный,
Как нетопырь вниз головою,
Уснул печально и лилово.
1948
VAŁSE TRISTE
Звуки как белые пальцы
Раздвигают мягкую тишину.
Нажимаю на черные клавиши
Словно письмо пишу серебром.
Тон рисует все отчетливей
Тебя, свет моего воображения,
Ясный след твоих глаз на ветру.
Фигурки танцуют хором,
Бас спотыкается на клавиатуре
И летят звоночки в воздух.
Я играю пролеты легких пейзажей,
Тимьян лесных могил
И в мелодии, словно на полевой дороге
Вижу белый набросок твоего лица.
Иногда даже голос твой я услышу.
Вечер в окнах гасит голубизну,
Смешивает большие звезды с музыкой.
Словно сквозь сад я прошел сквозь звуки
Чтобы встретить тебя и тишину.
1948
ИЗ ЦИКЛА «НАСЕКОМЫЕ»
I. Ночная бабочка
Крылья ночной бабочки из ужаса и фиолета.
Под крыльями – пушистый ветер.
Мир – тьма, нанизанная на сладкие шары света.
Это гора лилового воздуха.
II. Мотылек
Мотылек расцветает на светлом воздушном стебле
В витражи его крыльев влиты словно мозаики
Младенцы, царица небесная и святые,
И краснейшее сердце. Это улыбка памяти.
III. Гусеница
Медленно проплывает гладью зеленых листьев,
Чертит петлю маршрута слюной серебристой.
Головою шелк источает. Пока ей кокон приснится,
Чувствует, как мир вокруг то сжимается, то удлиняется.
Кода
Небо содержится в черной земле. Так пузырик голубизны
В лаве является только лишь тем, что его там нет.
Так в мире, который перечеркнули большие огни,
Тьма – отсутствие солнца, а жизнь – страданий и бед.
1948
* * *
(Памяти Веслава Орловского,
трагически погибшего в августе этого года в Татрах)
В орлиных тропах, где крутые скалы
Хребтами злого полёта разрезаны напополам,
Молнии как подбитые птицы увязали
В клубах серебряных трав.
Мгла расставляла знаки. Светало.
Лёгкий фиолет ваял наброски лбов.
Из долины дня полуслепое тело
Поднимал каменный вол.
Жилы воды дрожат в стенах летучих
Базальт колодцы воздуха сковал крюками.
Низом черно. А он словно туча
В бездну падает камнем.
Потом тишина отбирает у глаз красный образ,
Волосы холодны как безлюдный лес.
Матери нет. А ночь – добрая,
Ночь подобна скале.
Гора долиной еловой плывёт ,
Облака как дым оседают серея,
Словно Бог бросает на каменный свод
Охапки белой сирени.
Закопане, 1947
* * *
Голуби вычерчивали на алом поднебесье
Сетки обезумевшего Меркатора.
Ты открывал на заснеженных картах
Девичьи сны, жаворонков архипелаг и себя.
Земля отдавала холодный пейзаж небесам
Взгляд как птица, из тьмы вернувшаяся в гнездо,
Замыкался, сброшенный с высоты, в телеса
Только сердце мерцало погасшей звездой.
1947
ПОЛЕВОЕ КЛАДБИЩЕ
Березы как следы упавших звезд. Тьма вполукруг истыкана гвоздями
Крестов белесых. Быстрокрылый лес летит во мраке без конца и края
И бьет хребтом о твердь тугую туч, гнетущих взгляд
своими плоскостями.
Лишь голос иволги встревоженной звучит, о солнечных лучах
напоминая.
Огнём навеки заглушённый хор. Одна лишь только глина не забыла
Подземные черты угасших губ. Медь с мятой прорастает на могилах.
Цветы возносят равнодушный взор над оболочками ничьими уж давно.
Куда ни ступишь – всюду смерть. И тьма. Не знаю я, за что мне жить
дано…
1947
ТРИОЛЕТ
Павел построил дом
От цветов до гнезда под стрехой.
Крышу покрыл он полетом,
Окна наполнил песней.
Вечером
Он собирал каштаны, колючие словно звёзды
Тучи птиц
Он объяснял тучам деревьев
Маленькие слова подрастали,
Менялись, как облака:
Розово – фиолетово – грустнее.
Он их укладывал в сказки, как в колыбель,
Баюкал стихами.
У неба его страны были железные паруса.
У Яна не было дома.
Он жил в улыбке, словно на острове,
Покинутый девушками,
Как вяз без птиц,
Любовь он спрятал под веками,
И не предал её сном
Он Уступал дорогу
Деревьям и муравьям,
Всегда не вполне одинокий
Водил он слова
Легкой лазурной линией
Розовым плечом
Струной
Пришли за ним ночью.
Петр верил в незабудки
У его отца
Серебряного живого старичка
Была могила
Вся из пламени и кирпича.
Петр учился у отца молчанию.
Девушка, которую он любил,
С глазами светлее, чем воздух
Грудью поймала пулю –
В золотых ресницах
Погасли два маленьких неба.
Петр
Учился у погибшей любви.
ЛЮБОВЬ
Мир, раздвигаемый руками,
Небо, подпертое взглядом
И мелодии снаружи
Изо дня в день сжимали меня.
Не пронизанные кровяной сетью
Слабели ветра и огни
Сминаясь, словно большие листья,
Которым ребенок вырезает жилки.
Ночь вступала в меня –
Образ темного края
Затирал звук воздуха
И белое дыхание цветов.
Слова опадали с моих стихов.
Строфы зарастали в моих книгах.
Пейзажи умирали в моих глазах.
В голубых и зеленых
Цветы делили свои формы среди зверей,
Птицы слепли в вышине
Деревья были выдернуты из ткани лесов
Остались только столбы поделенного пространства
Бездревесно грустные.
Воздух уходил из гнезд и раковин
В красном горлышке птицы
Трель рассыпалась в прах.
В фиолетовых и эбеневых
Звезды уплывали с небес
Светлячки гасли как солнца
Снули жабры луны
Таяли последние облака
Вода мешалась с землей
Свет мешался с мраком
Нисходя в досветовую тьму
В моих снах вяли лица
Неназванных стихов и женщин
Аквамарин и охра
Превращались в прах.
Пейзажи умирали в глубине глаза.
Актеры выходили из балаганчика
Падал тяжелый занавес
На сцену пустую как смерть.
Пустел склад фантазии,
Прозрачные свитки мечтаний:
Шелк, плюш, муар, бархат
Брокат и серебряная парча,
Мои зеркала умолкли
Тень вернулась к дубу
Листья засыпали след дыхания
Земля не кружится в солнце
В жилах не кружится кровь
Только ты уцелела
Прошедшая через пламя,
Белый девичий профиль
В обугленном воображении.
Застывший черной печатью
Лист папоротника, закованного в уголь,
Переживет леса карбона
Поваленные океаном.
Перевел с польского Владимир Штокман
|
|
WIERSZE MŁODZIEŃCZE
* * *
Nie wiem, czy ręka ślepca i czułek ślimaczy
Kiedy rzecz w sobie zamkną, czują tak, jak ja
Kiedy palce i pięść mą zaciskam, gdy znaczy
W niej istnienia spoistość nagły kształt, i trwa.
Nie wiem, jakie atomów obroty i loty
Powrozami unerwień rozpędzają dzwon
Lany z gwiazd, lotu ptaków, żelaza, tęsknoty
I z wielkiego spokoju. Jestem jego sercem.
1948
BEETHOYEN, SYMFONIA PIĄTA
allegro con brio
Gwiazdo najłagodniejsza, uśmiechu, co z bliska
Wyłaniasz się z błyskawic wysoki: melodio,
W tobie struny kolorów, tętniące ogniska
I szkielety żelaza, które pożar pogiął.
Przebudziłaś mnie z jawy. Kiedy głos twój woła,
Głaz dyszy, przepaść gada ustami z kamienia,
Odkupione są zbrodnie i jasna jest ziemia
A cisza, kiedy milczysz, jest jak grób anioła.
Przebudziłaś mnie z jawy. Ty ciemność u czoła.
Oto się odwalają sklepienia pochmurne
Dzień i noc obejmują rękami obiema
Nasz glob: na czarnej kuli wyryty poemat
Jak pełną nienazwalnych horyzontów urnę.
1948
LIST MIŁOSNY
Jest wieczór. Wiatr wydyma
Horyzont w szklaną bańkę
Z rumianym, złotym brzuszkiem.
Kasztan za oknem wiąże
Pędy w słodkie węzełki,
By zapamiętać: wiosna.
Owad na czarnych rzęsach
Przebiega kartkę papieru,
Ktoś gra za ścianą na skrzypcach,
Jak gdyby mówił: noc.
I ktoś na drugim piętrze
Zapala okno jak gwiazdę
Samotną, wyczekującą —
I ktoś chce słowem jak dłonią,
Nakryć świat niby muszkę,
Myśmy raz taką mieli.
Ale najbliższy ze wszystkich
Jest szelest krwi, która w skroni
Jak za ostatnią ścianą
Uderza, bym pamiętał.
Już mi się pierwsza gwiazda
Rozpływa w srebrną plamkę,
Kto nazbyt patrzy, traci.
A oto sen, taki mały,
Jak gdyby był dla dziecka
I jest w nim jeden wyraz,
Nie wiem: czy śmierć, czy miłość?
Może to tylko ciemność,
Może krew już nie śpiewa,
Może dłoń jest jak oddech wstrzymany —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miałem sen koloru twoich oczu.
1948
MAŁE WIERSZE
I
Wieczór dzieciom pod uśpione powieki
Wkładał sny najróżowiej, jak umiał,
Na ton wspólny nastrajał pasieki,
W pustych muszlach wirował i szumiał.
Noc odjęła sobie gwiazdkę od nieba
I zmieniła ją na słodkie słowiki.
A sen poszedł do lasu i śpiewał,
I pokręcał wiolinowe kluczyki.
II
Księżyc z podbitym lila okiem
Ogromnie patrzał w głuchy padół,
Aż nagle, zobaczywszy ziemię,
Obłok na bakier wcisnął w ciemię
I, zły, policzki srebrem nadął.
Wiatr, pan na wszystkich widnokręgach,
Buszował w liściach niby w księgach,
W których zapisał los wyroki.
W ciemności toczył chodnik kręty
I rzeźbił gwiezdne ornamenty.
Wreszcie do ciepłej dębu dziupli
Brzuszek powietrza mały wpuklił
I, jak nietoperz na dół głową,
Usnął na smutno i liliowo.
1948
VALSE TRISTE
Dźwięki jak białe palce
Rozchylają łagodną ciszę.
Naciskam czarne klawisze
Jakbym pisał srebrem list.
Ton rysuje coraz wyraźniej
Ciebie, światło mej wyobraźni,
Jasny ślad twoich oczu na wietrze.
Figurynki tańcują w chórze,
Bas zacina się w klawiaturze
I lecą dzwonki w powietrze.
Gram przeloty lekkich pejzaży,
Macierzankę śródleśnych mogił
I z melodii, jak z polnej drogi,
Widzę biały zarys twej twarzy.
Czasem głos twój nawet usłyszę.
Wieczór w oknach dopada błękit,
Miesza duże gwiazdy z muzyką.
Jak przez ogród szedłem przez dźwięki.
Aby spotkać ciebie i ciszę.
1948
Z CYKLU ''OWADY''
I. Ćma
Ćma ma skrzydła z fioletu i grozy.
Pod skrzydłami jest puszysty wiatr.
Świat to ciemność nizana na słodkie kule światła.
To góra liliowego powietrza.
II. Motyl
Motyl kwitnie na jasnej łodydze powietrza.
W witraże jego skrzydeł mozaikami wklęci
Młodziankowie, królowa niebieska i święci,
I najczerwieńsze serce. To uśmiech pamięci.
III. Gąsienica
Wolno przepływa taflą zielonych liści,
Kreśli pętle podróży śliną srebrzystą i wiotką.
Z głowy wytryska jedwab. Nim się kokon przyśni,
Czuje, jak świat się dokoła to kurczy w sobie, to dłuży.
Coda
Niebo tkwi w czarnej ziemi. Tak pęcherz błękitu
W bryle lawy tym tylko jest, że jej tam nie ma.
Tak w świecie, zakreślonym wielkich blasków płytą
Mrok, to niedosyt słońca, a życie — cierpienia.
1948
* * *
(Pamięci Wiesława Orfowskiego,
który w sierpniu br. zginął tragicznie w Tatrach)
W ścieżkach orlich, gdzie strome węzły
Złego lotu rozcięte skatami wpół,
Błyskawice jak ptaki strącone więzły
Kłębami srebrnych ziół.
Mgła rozstawiała znaki. Dniało.
Lekki fiolet rzeźbiły zarysy czół.
Z dolin dnia na wpółślepe ciało
Wznosił kamienny wół.
Ścięgna wody dygocą w skrzydlatych murach,
Bazalt studnię powietrza hakami skul.
Dołem czarno. A on jak chmura
Spada otchłanią w dół.
Potem cisza odbiera oczom czerwony obraz,
Chłodne włosy są jak bezludny las.
Matki nie ma. A noc jest dobra,
Noc jest jak głaz.
Góra jodeł doliną płynie,
Obłok czasem opada dymami w dół,
Jakby Bóg ciskał na kamienną skrzynię
Kłęby czarnego bzu.
Zakopane, 1947
* * *
Gołębie wpisywały w szkarłatne podniebie
Siatki oszalałego Merkatora. W mapach
Odkrywałeś na globach o lodowych kapach
Sny dziewcząt, archipelag skowronków i siebie.
Ziemia zimny krajobraz niebu oddawała.
Wzrok jak ptak, co powraca z ciemności do gniazda,
Zamykał się, strącony z wysokości, w ciała,
Tylko serce czuwało jak wygasła gwiazda.
1947
CMENTARZ POLNY
Brzozy jak tory spadłych gwiazd. Ciemność półkręgiem nabijana
Ćwiekami białych krzyży. Las najskrzydlej biegnie w mrok bez końca
I bije grzbietem w twardość chmur, zamykających wzrok jak ściana.
Tylko zbudzonej wilgi glos opada przypomnieniem słońca.
Płomieniem przełamany chór. I tylko glina zapamięta
Podziemny kształt wygasłych ust. Na grobach wschodzi miedź i mięta.
Kwiaty unoszą pusty wzrok ponad powłoki już niczyje
I kędykolwiek stąpnę, śmierć. I ciemność. Nie wiem, za co żyję.
1947
TRIOLET
Paweł zbudował dom
Od kwiatów do jaskółczego gniazda.
Dach kryty lotem,
Okna pełne śpiewu.
Wieczorem
Zbierał kasztany, kolczaste jak gwiazdy
Chmury ptaków
Tłumaczył chmurom drzew
Małe słowa podrastały,
Odmieniały się jak obłoczki:
Różowo — fiołkowo — smutniej.
Układał je do bajek jak do snu,
Kołysał wierszem.
Niebo jego kraju miało żelazne żagle.
Jan nie miał domu.
Mieszkał w uśmiechu jak na wyspie.
Opuszczony przez dziewczęta,
Jak wiąz bez ptaków,
Miłość ukrył pod powiekami,
Nie zdradził jej snem
Dawał drogi
Drzewom i mrówkom,
Nigdy nic dość samotny
Wodził słowa
Lekką linią lazuru
Różowym ramieniem
Struną.
Przyszli po niego w nocy.
Piotr wierzył w niezapominajki.
Jego ojciec
Srebrny żywy staruszek
Miał grób
Cały z płomienia i cegły.
Piotr uczył się od ojca milczenia.
Dziewczyna, którą kochał,
O oczach jaśniejszych niż powietrze
Chwyciła w piersi kulę —
W złotych rzęsach
Zgasły dwa małe nieba.
Piotr
Uczył się od umarłej miłości.
MIŁOŚĆ
Świat, rozpierany rękami,
Niebo, podparte wzrokiem
I melodie na zewnątrz
Zaciskały mnie z dnia na dzień.
Nieprzetkane siecią krwi
Słabły wiatry i światła
Mnąc się, jak duże liście,
Którym dziecko wypruwa żyłki.
Noc wstępowała we mnie —
Obraz ciemnego kraju
Zacierał dźwięk powietrza
I biały oddech kwiatów.
Słowa opadały z moich wierszy.
Zwrotki zarastały w moich książkach.
Krajobrazy umierały w moich oczach.
W niebieskich i zielonych
Kwiaty dzieliły swój kształt między zwierzęta
Ptaki ślepły na wysokości
Drzewa wydarto z tkaniny lasu
Zostały tylko słupy poprzedzielanej przestrzeni
Bezdrzewnie smutne.
Powietrze uchodziło z gniazd i muszli
W czerwonym gardziolku ptaka
Tryle rozpadały się w proch.
We fiołkowych i hebanowych
Gwiazdy wypływały z nieba
Świetliki gasły jak słońca
Snęły skrzela księżyca
Topniały ostatnie obłoki
Woda mieszała się z ziemią
Światło mieszało się z mrokiem
Schodząc w przedświetlną ciemność.
W moich snach więdły twarze
Nie nazwanych wierszy i kobiet
Akwamaryna i ochra
Przemieniały się w proch.
Krajobrazy umierały w głębi oczu.
Aktorzy wychodzili z teatrzyku
Opadała ciężka kurtyna
Na scenę pustą jak śmierć.
Pustoszał skład wyobraźni,
Przejrzyste skręty marzeń:
Jedwab, plusz, mora, aksamit
Brokat i srebrna lama,
Moje lustra umilkły
Cień powrócił do dębu
Liście zasypały ślad oddechu.
Ziemia nie krąży w słońcu
W żyłach nie krąży krew.
Tylko ty ocalałaś
Przeprowadzona przez płomień,
Biały profil dziewczęcy
W zwęglonej wyobraźni.
Utrwalony jak czarna pieczęć
Paproci, zakutej w węgiel
Przetrwa lasy karbonu,
Które zwalił ocean.
|
