|
ЧЕТЫРЕ ТЫСЯЧИ СТРОК ПОСЛЕ КОРТАСАРА
если бы мы с тобой, стих мой, могли бы вот так
помолчать, ан нет! Ты хватаешь меня за слова
за горло, за фланелевую рубаху в клетку
лучше ударь меня по лицу и уйди
зачем опять обижаться и снова мириться
ведь и так друг без друга нам не уйти далеко
даже когда нам плохо знаешь ты хорошо
у меня кое-что есть для храбрости хлеб у тебя
проболтаем с тобой мы часы не последние
о том как ты написался мной в первый раз
на стене в пещере и как с той поры
ожидания все превзошел
словно нехотя, словно не зная
что жизнь складывается иначе чем ты
эх, ты — несколько капель чернил
ВТОРОЙ БЕРЕГ
есть такие стихи которых я не хотел бы написать
и Ты, Господь Страданий, об этом знаешь лучше меня
сначала отчаяние и тревога потом только тишина
сломанная как крыло которым птица цепляется
за память за жизнь за судьбу и траву
прежде чем упадет в бездну и разобьется
глядя еще взглядом более быстрым чем умирание
словно хотел бы увидеть песочные часы без песка
ПОГОНЩИКИ СЛОВ
как тебе такая концепция
что поэты это погонщики слов?
слова ведь бывают
коварные злобные хитрые
строптивые милые сложные
резкие непослушные неискренние
ранящие покорные и властные
задумчивые пустые никакие
с ними приходится попотеть
они требуют заботы ласки терпения
часто ворчат на своих соседей
и вместе с тем могут разрушить строку
исподтишка разбрыкавшись
вьются в руках словно угорь
строят хорошую мину в плохих ситуациях
ни в грош не ставят грамматику
(и бывают тогда чрезвычайно милы!)
а ты кропотливо в поте лица
с пониманием достойным лучшего дела
терпишь их выходки стоя на своем
как и пристало погонщику слов
СТАРЫЙ ЧЕСЛАВ МИЛОШ И ОТМЕНА ИСТОРИИ
старый Чеслав Милош один из последних текстов назвал «Счастье»
а счастливым почувствовал себя когда ступил на луг
где когда-то был его отчий дом
он ступил туда и увидел композицию луга под ногами
какой никогда не видел в своей долгой жизни
и в этот момент для него история не имела никакого значения
СМЕРТЬ СТРАРОГО КРЕСЛА
памяти Кшиштофа Гонсёровского
я приехал за книжками
Кшиштоф сидит в кресле
его из него едва видно
(они одно и того же цвета)
только голос и кресло
говорящее кресло
говорящее кресло жалуется
что часы слишком быстро бегут
говорит: встаю
только съем завтрак
а уже одиннадцать
это было два года назад
теперь говорящее кресло
болтает лишь со стихами
заключенными в книгах
я сижу напротив и вслушиваюсь
пытаясь понять все апории
как это делал сам Кшиштоф
еще два голубя назад
ДА ИЛИ НЕТ
Павлу Кубяку
тебя ведет предсказание
о комете управляющей шагом
ты следишь за изгибами ее трассы
рисующее непредвиденные зигзаги
пируэты повороты такие же наклонные
по которым ты движешься вверх и вниз
твоя комета ищет места формулы и ключа
поскольку все зашифровано
ей это почти удается когда вдруг
настигает тебя женский голос
и зовет издалека в этой великой тиши
и ты поднимаешь голову над блокнотом
вверху ничего не видно
ты задумываешься действительно ли комета пролетела
да или нет?
ДРЕВО ПОЗНАНИЯ
слово это свет
свет это сад
ты как дерево
посреди сада
возьми плод с дерева
и переломи пополам
посмотри
ДОЛИНА ПАМЯТИ
белые кости из Долины Памяти
приводят к гниению сердца
белые кости наших предков
это нежеланный дар судьбы
запутавшийся в черные ветви деревьев
среди которых зима вдыхает ветер
словно у него лопнуло сердце
РАЗДУМЬЯ НАД СЦЕНОЙ С ЧАСАМИ
есть такая сцена в «Пианисте» Шпильмана
сцена с часами в главной роли
в которой Шпильман платит золотыми часами
за жалкие остатки какой-то еды
холодно слова ничего не значат
кроме тех которые выдавливает из себя главный герой
«еда важнее чем время»
хотя быть может и времени уже нет
как у Стахуры когда маленький сидящий мальчик
словно Будда смотрит на та как проходит жизнь
есть такая сцена в «Пианисте» Шпильмана
холодно музыка и время
и ты уже не знаешь не знаешь наверняка
Шпильман ее спас или она его
ПОСЛЕ БУРИ
читаю газеты
смотрю телевизор
слишком много злой крови
в делах и мыслях
слишком много презрения
в словах
в наш язык
ударила молния
на моих губах
оседает плесень
словам с разорванными
связками
снится хребет
сильный и прочный
СТАРИК СМОТРИТ НА РЕБЕНКА
старик смотрит на ребенка, я смотрю на него
ребенок никуда не смотрит, он поедает мир глазами
мы составляем – Боже, прости! — Святую Троицу
старик мне ближе
поскольку он это я через миг, за углом грядущего часа
за словами следующего некролога
старик смотрит на ребенка и говорит
хотя совсем не открывает рта
я вслушиваюсь в смысл уходящего бессловия
пытаюсь поймать все оттенки немой речи
старик пытается передать ребенку всю мудрость уходящей жизни
так видит он последнее задание которое сам на себя наложил
когда в немом взгляде ребенка угадал не заданный вопрос:
есть ли у тебя для меня совет?
вижу как он из последних сил морщит лоб
нечеловеческим напряжением обветшалой памяти
обращается к выцветшим знаниям из прочитанных книг
и выбрасывает из себя к своему изумлению:
нет советов которые можно дать
нет судьбы которую можно предвидеть
консультация стоит тридцать сребреников
Перевел с польского Владимир Штокман
|
|
CZTERI TYSIĄCE SŁÓW PO CORTAZARZE
żebyśmy tak mogli wierszu chwilę ze sobą
pomilczeć, a to nie! łapiesz mnie za słowo
za gardło, za flanelową koszulę w kratę
lepiej daj mi po twarzy i odejdź
po co się znowu obrażać potem godzić
bo i tak nie zajdziemy bez siebie daleko
nawet gdy jest źle to wiesz dobrze
ja mam coś dla kurażu ty chleba
przegadamy razem nie ostatnie godziny
o tym jak napisałeś mi się pierwszy raz
na ścianie jaskini i jak od tej pory
przeszedłeś wszelkie oczekiwania
jakby od niechcenia jakbyś nie wiedział
że w życiu układa się inaczej niż ciebie
ech, ty kilka kropel atramentu
DRUGI BRZEG
są takie wiersze których nie chciałbym napisać
i Ty, Panie Męki, o tym wiesz najlepiej
najpierw rozpacz i trwoga potem tylko cisza
złamana jak skrzydło którym ptak zaczepia
o pamięć o życie o los i o trwanie
zanim spadnie w otchłań zanim się roztrzaska
patrząc jeszcze wzrokiem szybszym niż konanie
jakby chciał zobaczyć klepsydrę bez piasku
POGANIACZE SŁÓW
co sądzisz o koncepcie
że poeci to poganiacze słów?
wszak słowa są bywają
przebiegłe złośliwe chytre
krnąbrne przymilne zakręcone
ostre nieposłuszne fałszywe
raniące pokorne i władcze
zadumane puste nijakie
trzeba się nad nimi napocić
wymagają troski głaskania cierpliwości
często marudzą na własne sąsiedztwo
a rozwścieczone potrafią rozwalić wers
wchodząc podstępnie w szkodę
wiją się pod ręką jak piskorz
robią dobrą minę do złych układów
miewają za nic gramatykę
(są wtedy nad wyraz urocze!)
a ty mozolnie w pocie czoła
z wyrozumiałością godną lepszej sprawy
znosząc ich fochy robisz swoje
jak przystało na poganiacza słów
STARY CZESŁAW MIŁOSZ I UNIEWAŻNIENEI HISTORII
stary Czesław Miłosz jednemu z ostatnich tekstów dał tytuł Szczęście
szczęśliwym zaś poczuł się gdy stanął na łące
gdzie niegdyś znajdował się jego rodzinny dom
stanął tam i zobaczył kompozycję łąki pod stopami.
jakiej nie spotkał nigdy w swoim długim życiu
w tym samym momencie unieważniła się dla niego historia
ŚMIERĆ STAREGO FOTELA
pamięci Krzysztofa Gąsiorowskiego
pojechałem po książki
Krzysztof siedzi w fotelu
ledwie go z niego widać
(są w tym samym kolorze)
tylko głos i fotel
gadający fotel
gadający fotel skarży się
na zbyt szybkie godziny
mówi: wstaję
ledwie zjem śniadanie
a już jedenasta
to było dwa lata temu
teraz gadający fotel
gada wyłącznie wierszami
zaklętymi w tomiki
siedzę naprzeciwko i wsłuchuję się
próbując zrozumieć wszystkie aporie
jak czynił to sam Krzysztof
jeszcze dwa gołębie temu
TAK CZY NIE?
Pawłowi Kubiakowi
wiedzie cię przepowiednia
o komecie kierującej krokiem
śledzisz meandry jej toru
rysującego nieprzewidywalne zygzaki
piruety zakręty równie pochyłe
którymi zmierzasz w górę i w dół
twoja kometa szuka miejsca formuły oraz klucza
wszystko jest bowiem zaszyfrowane
prawie jej się to udaje gdy nagle
dobiega cię kobiecy głos
i przyzywa z oddali w tej wielkiej ciszy
więc podnosisz głowę znad notatnika
w górze nic nie widać
zastanawiasz się czy kometa naprawdę przeszła
tak czy nie?
DRZEWO WIADOMOŚCI
słowo jest światem
świat jest ogrodem
jesteś jak drzewo
pośrodku ogrodu
weź owoc z drzewa
i przełam na połowy
popatrz
DOLINA PAMIĘCI
białe kości z Doliny Pamięci
powodują gnicie serca
białe kości naszych przodków
są niechcianym darem losu
zaplątanym w czarne gałęzie drzew
wśród których zimą wzdycha wiatr
jakby mu pękło serce
ROZMYŚLANIA NAD SCENĄ Z ZEGARKIEM
jest taka scena w ''Pianiście'' Szpilmana
scena z zegarkiem w roli głównej
w której Szpilman płaci drogim zegarkiem
za marne resztki jakiegoś jedzenia
jest zimno słowa nic nie znaczą
poza tymi które cedzi z siebie bohater
''jedzenie jest ważniejsze niż czas''
choć być może i czasu już nie ma
jak u Stachury gdy mały siedzący chłopiec
niczym Budda patrzy na przemijanie
jest taka scena w ''Pianiście'' Szpilmana
jest zimno jest muzyka i czas
i nie wiesz już nic nie wiesz na pewno
Szpilman ją uratował czy ona jego
PO BURZY
czytam gazety
oglądam telewizję
za dużo złej krwi
w myślach i czynach
za dużo pogardy
w słowach
w nasz język
uderzył piorun
na moich ustach
osadza się pleśń
słowom z pozrywanymi
ścięgnami
śni się kręgosłup
mocny i twardy
STARY CZŁOWIEK PATRZY NA DZIECKO
stary człowiek patrzy na dziecko, ja patrzę na niego
dziecko nie patrzy nigdzie, ono pożera świat oczami
tworzymy – Boże, wybacz! – Boską Trójcę
stary człowiek jest mi bliższy
bo jest mną za chwilę, za rogiem kolejnej godziny
za słowami następnego nekrologu
stary człowiek patrzy na dziecko i mówi
chociaż wcale nie otwiera ust
wsłuchuję się w treść przejmującego bezsłowia
staram się złapać wszystkie wymiary niemej mowy
stary człowiek chce przekazać dziecku całą mądrość mijającego życia
tak widzi ostatnie zadanie które sam na siebie nałożył
gdy w niemym gapieniu się dziecka odgadł nigdy nie zadane pytanie:
czy masz dla mnie jakąś radę?
widzę jak przywołuje ostatnim wysiłkiem bruzd na czole
nadludzkim wytężeniem zmurszałej pamięci
wyblakłą wiedzą przeczytanych książek
i wyrzuca z siebie ku własnemu przerażeniu:
nie ma rad do udzielenia
nie ma losu do przepowiedzenia
konsultacja kosztuje trzydzieści srebrników
|
